به نقل از «تسنیم»

بررسی نقش ایران، ترکیه و روسیه در معادلات قفقاز

تاریخ انتشار: ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۳۲۱۳۳

آگاهی نسبت به تغییر توازن قدرت منطقه‌ای بین روسیه و ترکیه در میان قدرتهای منطقه و در مقابل قدرت خارجی وجود دارد. ترکیه می‌تواند جایگاه خود را در منطقه افزایش دهد و به چالشی برای روسیه تبدیل شود. با این حال، این امر مستلزم تغییر شکل سیاست روسیه است. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، جنگ قره باغ کوهستانی نه تنها چشم انداز ژئوپلیتیکی منطقه را به طرز چشمگیری تغییر داده، بلکه عاملی بر تغییر نقش بازیگران خارجی در قفقاز و رقابت بازیگران منطقه ای شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با پیروزی آذربایجان، مرزهای جدیدی در منطقه ترسیم شده است. موازنه قدرت منطقه ای نیز تغییر و پتانسیل همکاری های منطقه ای افزایش یافته است. آذربایجان تسلط سیاسی و نظامی را کسب، قدرت و نفوذ ارمنستان به طور چشمگیری کاهش و گرجستان با دستیابی آذربایجان و ارمنستان به امضای توافقنامه صلح، خود را در معرض خطر می داند.

روسیه با توسل به قرار دادن نیروهای حافظ صلح و توافق آتش بس، حضور نظامی خود را در منطقه افزایش و ترکیه نیز به عنوان رقیب منطقه ای روسیه با بازگشت سیاسی قوی به منطقه و حضور نظامی در آذربایجان شرایط جدید، زمینه را برای گشایش منطقه و افزایش ارتباطات منطقه ای و بین المللی از طریق همکاری های نظامی و اقتصادی، راهروهای حمل و نقل جدید یا بازگشایی، راه آهن و پروژه های حمل و نقل انرژی فراهم کرده است.

تجارت و حمل و نقل محتمل ترین زمینه های همکاری رقبای منطقه ای است و ممکن است همزمان یا مستقل از روند صلح بین آذربایجان و ارمنستان ادامه یابد. جنگ و آتش بس با میانجیگری روسیه ضربه مهمی به ابتکارات اروپا و ایالات متحده برای حل مناقشه از طریق فرمت گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بوده است.

در حالی که غرب بر آمادگی خود برای مشارکت تاکید داشته، حضور و رقابت بازیگران منطقه ای(ترکیه، روسیه و ایران) اعتبار بیشتری برای مقابله با مسائل امنیتی سخت در منطقه را فراهم ساخته است.

از دیگر عوامل دخیل در تغییر ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی، حمله روسیه به اوکراین و وضعیت منطقه ای شکننده است. خطرات جدیدی که منطقه را به یک محیط امنیتی ناپایدار تبدیل کرده است.

گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در ابتدای درگیری میان روسیه و اوکراین سعی کرده اند با بلوک غرب ارتباط برقرار کرده و در عین حال از جلب توجه روسیه اجتناب کنند، اما با طولانی تر شدن درگیری ها در منطقه و تسلط روسیه بر برخی از مناطق اوکراین، نگرانی های جدی در همه کشورها به وجود آمد که امکان نفوذ روسیه را در دیگر مناطق افزایش دهد.

با این حال، این احتمال نیز وجود دارد که لرزش اقدامات روسیه در اوکراین و تغییرات در نظم بین‌الملل ممکن است الگوهای رفتاری تاریخی را تغییر دهد که در بهترین حالت ممکن است منجر به اتحاد منطقه‌ای در برابر تهدید مشترک شود. همه کشورها ممکن است نیاز به کاهش پیامدهای فشار روسیه و حفاظت از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال خود باشند.

جنگ در اوکراین ممکن است به ادامه مذاکرات صلح بین ارمنستان و آذربایجان کمک کند. اتحادیه اروپا و اخیراً ایالات متحده، تمام تلاش خود را برای نفوذ در منطقه چه در مسئله قره باغ و چه در جنگ اوکراین به کار برده اند. به طور کلی فضای مانور بازیگران خارجی افزایش یافته است.

آگاهی نسبت به تغییر توازن قدرت منطقه ای بین روسیه و ترکیه در میان قدرت های منطقه ای و در مقابل قدرت خارجی وجود دارد. ترکیه می تواند جایگاه خود را در منطقه افزایش دهد و به چالشی برای تسلط بر روسیه تبدیل شود. با این حال، این امر مستلزم تغییر شکل سیاست روسیه است. در شرایط کنونی، کشورهای منطقه بدون شک از بستر مناسبی برای گفتگو در مورد وضعیت موجود و آینده احتمالی با قدرت های خارجی بهره مند خواهند شد.

به طور کلی، درک پیامدهای جنگ روسیه در اوکراین و پیش بینی آینده جنگ اوکراین غیرممکن است، زیرا وضعیت در منطقه مدام در حال تغییر است. با این حال، چنین به نظر می رسد که با توجه به شرایط فعلی، نتایج موجود از بحران های منطقه ای شدید و گسترده تر خواهد بود.

ناظران در قفقاز جنوبی حمله روسیه به اوکراین را واکنشی به تمایل اوکراین برای انتخاب آینده خود می دانند که آینده این جنگ در سراسر قفقاز جنوبی طنین انداز خواهد شد. همچنین جنگ روسیه علیه اوکراین تأثیرات منفی و مثبت بر آذربایجان داشته است.

از یک سو، جنگ منجر به نوسانات اقتصادی و تورم، اثرات منفی اجتماعی و افزایش بی ثباتی منطقه ای و ناامنی ژئوپلیتیکی شده است. همچنین تأثیر منفی بر روابط تجاری آذربایجان با روسیه، که در حال حاضر شریک شماره یک واردات آذربایجان است، داشته است و منجر به حواله های کمتر از روسیه شده است.

با وجود طولانی شدن جنگ و احتمال ضعف روسیه، از دیدگاه برخی از تحلیلگران، بسیاری از اهرم های کنترل قوی مسکو در منطقه همچنان باقی مانده است. مهم است که بین کاهش قدرت نرم و نفوذ سیاسی روسیه و بسیاری از ابزارهای باقیمانده آن (نظامی، ترکیبی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) تفاوت قائل شویم.

بنابراین، توانایی روسیه برای افزایش هژمونی و رقابت با دیگر بازیگران منطقه ای لزوماً با تحولات اوکراین کاهش نمی یابد. علاوه بر این، از آنجایی که مسکو، قفقاز جنوبی را یکی از مهم‌ترین مناطق تحت نفوذ خود می‌داند، منطقی است که روسیه تحت هیچ شرایطی میدان رقابت را خالی نکرده و اجازه قدرت یابی به دیگر بازیگران منطقه ای و بازیگران خارجی نخواهد داد.

آنچه مسلم است روسیه به وضوح از قفقاز جنوبی خارج نمی شود و اهداف خود را نیز رها نمی کند. در عوض، در حال گروه بندی مجدد، تغییر موقعیت و تغییر تمرکز خود در بین شرکا و سیاست های خویش است. این امر شامل حفظ و بهره برداری از سلطه اقتصادی و نظامی در ارمنستان، تشدید فشار بر گرجستان و ایجاد روابط سیاسی و ارتباطی با آذربایجان، ایران و ترکیه است.

اقدامات اخیر روسیه در منطقه نشان می دهد که مسکو به جای عقب نشینی در حال تغییر موقعیت است. این کشور با ایجاد توازن در روابط، همکاری و رقابت با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه و ایران و با تغییر تاکتیک‌های خود، برای مثال با افزایش سهام خود در حمل‌ونقل و اتصال، تأثیر رو به کاهش خود را مدیریت می‌کند.

ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به تدریج در صحنه جهانی اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده اند و هر کدام تلاش می کنند با تنوع بخشیدن به سیاست خارجی خود، وابستگی خود به روسیه را محدود کنند.

گرجستان روابط خود را با اتحادیه اروپا، چین و تا حدی ایالات متحده تقویت کرده است، در حالی که آذربایجان به دنبال روابط نزدیکتر با ترکیه، اسرائیل، کشورهای آسیای مرکزی و تعدادی از کشورهای اروپایی است.

ارمنستان پس از، از دست دادن غم انگیز قره باغ، برای تعامل نزدیکتر با اتحادیه اروپا، نزدیک شدن به ترکیه و حتی پیوندهای نظامی با هند و برخی کشورهای اروپایی تلاش کرده است.

به جای عرصه رقابت بین روسیه و غرب، قفقاز جنوبی به یک فضای ژئوپلیتیکی بسیار شلوغ تبدیل شده که 6 قدرت بزرگ در آن برای نفوذ با هم رقابت می کنند. از آنجایی که روابط بین غرب و گرجستان و آذربایجان همچنان پیچیده است، هدف روسیه برای به حداقل رساندن حضور منطقه‌ای غرب و متحدان آنها در منطقه است.

در این بین رقابت تنگاتنگ میان رقبای منطقه ای نیز وجود دارد. ترکیه متحد کلیدی آذربایجان است و همچنین از روابط نزدیک با گرجستان برخوردار است، در حالی که ارمنستان از حمایت ایران برخوردار است.

ترکیه برای توسعه اتصال شرق به غرب که زیرساخت های سنتی شمال به جنوب تحت حمایت روسیه را قطع می کند، فشار آورده است. تکمیل موفقیت‌آمیز راه‌آهن باکو- تفلیس- قارص یکی از نمونه‌های آن است. فشار دیگر باکو و آنکارا برای باز کردن یک مسیر جدید از طریق جنوبی‌ترین استان ارمنستان، سیونیک است.

ایران نیز پیروزی های چشمگیری کسب کرده است. امضای قراردادی با باکو در مورد کریدور ترانزیتی که آذربایجان را از طریق خاک ایران به منطقه خود در نخجوان متصل می کند. تهران همچنین کار بر روی کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب که از جنوب ایران از طریق آذربایجان و دریای خزر به روسیه کشیده می شود، ارتقا داده است. طرح‌های دیگر شامل توسعه جاده‌هایی از طریق ارمنستان است که می‌تواند پیوند محکمی بین ایران و بنادر پوتی و باتومی در دریای سیاه از طریق گرجستان ایجاد کند.

به طور کلی، با توجه به بحران های منطقه ای و تغییرات ژئوپلیتیکی جدید در قفقاز جنوبی، آنچه به معادلات جدید میان بازیگران منطقه ای و بازیگران خارجی و تاثیرات آن بر منطقه حاکم است، ایجاد شفافیت منافع میان رقبای منطقه ای(ترکیه، ایران، روسیه) است. این شفافیت منافع با تفاهم بر همکاری های اقتصادی و گسترش آن محقق می شود.

با افزایش همکاری های اقتصادی، جاه طلبی های سیاسی کاهش یافته و شفافیت منافع در میان رقبای داخلی حکمفرما و با ایجاد تفاهمات سیاسی، حضور بازیگران خارجی از منطقه کاهش می یابد. اما مادامی که هر یک از رقبای داخلی در جستجوی افزایش هژمونی خود در قفقاز جنوبی با توجه به منافع حداکثری خویش باشند، هیچ تغییر ژئوپلتیکی مثبتی در منطقه رخ نداده و مسیر نفوذ رقبا و بازیگران خارجی در منطقه نیز گسترش می یابد.

یادداشت: معصومه محمدی کارشناس مسائل روسیه و قفقاز

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: قفقاز قفقاز بازیگران منطقه ای بازیگران خارجی منطقه ای قفقاز جنوبی منطقه ای حمل و نقل

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۳۲۱۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

الدفاعی: وعده صادق، پایان‌بخش توهم ارتش شکست‌ناپذیر اسرائیل

علی الدفاعی، عضو دفتر سیاسی و سخنگوی مجلس اعلای عراق در گفتگو با تسنیم ضمن تمجید از عملیات وعده صادق ایران به رژیم صهیونیستی اظهار داشت این عملیات سبب تقویت هر چه بیشتر جایگاه ایران و محور مقاومت در معادلات جهانی خواهد شد. - اخبار بین الملل -

به گزارش سایت عربی خبرگزاری تسنیم، «علی الدفّاعی»، عضو دفتر سیاسی و سخنگوی مجلس اعلای عراق در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری تسنیم، به تشریح  دیدگاه خود در مورد مهم ترین تحولات جاری در منطقه غرب آسیا از جمله پاسخ ایران به تجاوزات مکرر رژیم صهیونیستی عملکرد دولت محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق و دیدارهای اخیر وی با جو بایدن و رجب طیب اردوغان، روسای جمهور آمریکا و ترکیه پرداخته است. 

الدفاعی در پاسخ به سوالی پیرامون رویکرد دولت کنونی عراق به ریاست السودانی، نخست وزیر عراق در قیاس با کابینه های پیشین اظهار داشت: اولویت‌های دولت آقای سودانی که در برنامه دولت نیز اعلام شد و مجلس نمایندگان نیز به آن رای داد، این بود که بیشتر تلاش‌های دولت، معطوف به حل مشکلات داخلی این کشور باشد که مهم‌ترین آن بهبود وضعیت معیشتی به‌ویژه برای طبقات فقیر مردم بود.

وی در ادامه افزود: مسئله رفاه اجتماعی به دلیل افزایش جعمیت فقرا و نیازمندان به ویژه زنان بیوه، زنان مطلقه و سالمندان مورد توجه آشکار دولت کنونی عراق قرار گرفته است. علاوه بر این پرونده هایی همچون بهداشت و سلامت که در دولت های قبلی عراق مغفول مانده بود، بار دیگر اهمیت پیدا کرده است. بازسازی بیمارستان ها، بهبود خدمات پزشکی و بهینه سازی وضع پرسنل بهداشت و سلامت و تدارک تجهیزات لازم و همچنین توسعه امکانات درمان برای موارد بحرانی و ... از مواردی است که این دولت به آن توجه دارد. 

عضو دفتر سیاسی مجلس اعلای عراق پیشبرد امر خدمات رسانی به شهروندان عراقی از جمله تسهیل خدمات عمرانی و دولت الکترونیک را نیز از جمله دیگر اهداف مدنظر کابینه محمد شیاع السودانی دانست و گفت: در روند طرح های عمرانی و بازسازی ها نیز پیشرفت چشمگیری را شاهد هستیم که این  مسئله مورد توجه دولت قرار گرفته و بغداد را به عنوان پایتخت، به کانون اصلی پروژه های احداث پل ها و تونل ها، آسفالت خیابان ها و ساخت جاده های جدید و توسعه زیرساخت های حمل و نقل عمومی تبدیل کرده است.

السودانی در نهایت اظهار داشت حجم انبوه پروژه های عمرانی و خدمت رسانی به مردم عراق در داخل که با توفیقات زیادی نیز همراه بوده، سبب شده تا  از تمرکز کابینه وی بر مسائل مرتبط با سیاست خارجی کاسته شود. فلذا در مقایسه با مسائل داخلی، در بخش سیاست خارجی تلاش کمتری صورت گرفته است.

علی الدفاعی در پاسخ به سوالی پیرامون چالش های پیش روی دولت السودانی در سطح منطقه ای و بین المللی نیز اظهار داشت: در حوزه سیاست خارجی، به ویژه در دو سطح منطقه ای و بین المللی، منطقه درگیر دو جنگ ماهوی است: نخست، جنگ اوکراین که نفوذ غرب و آمریکا را تحت تأثیر قرار داد؛ و دیگری نبرد غزه است که در آستانه شعله ور کردن کل منطقه و ورود به یک جنگ گسترده است. این جنگ به دلیل تجاوزات وحشیانه صهیونیست ها که منجر به نسل کشی مردم فلسطین به ویژه کودکان شده، یک بحران انسانی واقعی ایجاد کرده و قربانیان آن در مدت شش ماه از 33 هزار شهید فراتر رفته است.

وی افزود: در همین راستا تاکید بر همکاری مشترک با کشورهای منطقه با هدف پایان دادن به بحران غزه از اهمیت بالایی برای دولت السودانی برخوردار است. تحکیم روابط با کشورهای همسایه به ویژه جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و پادشاهی عربستان سعودی با تأکید بر منافع مشترک، نقطه مثبتی در مواضع دولت آقای سودانی است و در مقابل هرگونه اقدامی که بر اصل روابط تاریخی و برادرانه این کشورها با یکدیگر تأثیر منفی بگذارد، از سوی دولت عراق نیز مردود است.

الدفاعی سپس اضافه کرد: موضع عراق همواره بر این اصل استوار بوده است که هرگونه تجاوز به کشورهای همسایه و امنیت آنها را رد کند.

السودانی: موشک‌های ایرانی از خاک عراق شلیک نشده است

 

عضو دفتر سیاسی و سخنگوی مجلس اعلای عراق در تشریح مواضع این جریان در قبال رایزنی های دولت السودانی با مقامات آمریکایی و ترک اظهار داشت: سفر سودانی به آمریکا، سفر مهمی بود و عراق به وضوح بر مواضع خود در مناسبات با آمریکا تاکید کرد که هیچ توجیهی برای ادامه حضور نیروهای نظامی ائتلاف بین المللی در عراق وجود ندارد چراکه نیروهای قهرمان عراقی اکنون قادر به حفظ امنیت، کنترل مرزها و حفاظت از ثبات در سرتاسر کشور و منطقه هستند.

الدفاعی با اشاره به چشم انداز پیش روی عراق پس از تحمل سالها جنگ، اشغال و مبارزه با تروریسم گفت: ما شاهد گذار به مرحله جدیدی در زمینه بازسازی زیرساخت های عمرانی، نفت و توسعه اقتصادی هستیم. کمیته های فنی مشترک برای تعیین سازوکارها و چارچوب های زمانی خروج نیروهای خارجی و بستن این پرونده شروع به کار کرده اند. آقای السودانی نیز در دیدار با بایدن، رئیس جمهور آمریکا، موضع عراق را با شجاعت بیان و در مقام یک دولتمرد کشوری که احترام به حاکمیت کشورش اجتناب ناپذیر است، رفتار کرد.

 

کارنامه سفر نخست‌وزیر عراق به آمریکا؛ موفق یا ناکام؟نگاهی به توافق‌های جدید بین ترکیه و عراق

 

الدفاعی در تشریح دیدگاه مجلس اعلا در قبال سفر اخیر اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به کشورش نیز گفت:  مسائل بین دو کشور در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی، آب و ... بسیار مهم است. ابتکار عمل در پیشبرد طرح «جاده توسعه»  دلیل مهمی برای حل و فصل بسیاری از اختلافات، نزدیک کردن دیدگاه ها، همکاری برای حفظ ثبات است که می تواند زمینه ساز پایان بخشیدن به پرونده تجاوز نظامی (ترکیه به خاک عراق) که ناقض حاکمیت است و امضای چندین معاهدات به نفع دو کشور باشد.

ما انتظار داریم که با عزمی راسخ و قوی، رو به جلو حرکت کنیم و در این بین ضروری است که ترکیه بداند به عراق نیاز دارد و این مستلزم آن است که همه مقدمات را برای تداوم توافقات فراهم کند.

سخنگوی مجلس اعلای عراق در بخش پایانی این گفتگو در تشریح مواضع خود پیرامون پاسخ قاطعانه ایران به تجاوزات مکرر رژیم صهیونیستی در خلال عملیات وعده صادق نیز گفت: واکنش ایران، پاسخی قوی، شجاعانه و خردمندانه بود. جمهوری اسلامی گام‌هایی رو به جلو برداشت و توهم ارتش شکست‌ناپذیر اسرائیل، قدرت دفاعی و گنبد آهنین را از بین برد و حتی ضعف متحدان رژیم صهیونیستی را به جهانیان نشان داد که ایران همواره مقتدر، در زمان اتخاذِ تصمیماتِ سرنوشت ساز، شجاعانه عمل می کند، حتی اگر تنها باشد. تا زمانی که حق با او باشد، با یاری رساندن به مستضعفین، پیروز می شود و از حاکمیت خودش محافظت می کند.

الدفاعی تاکید کرد معتقدیم، پس از پاسخ ایران، معادلات حاکم بر جهان تغییر کرده است. انتظار می رود قدرت تاثیرگذاری جمهوری اسلامی و همه کشورهای عضو محور مقاومت قوی‌تر خواهد شد. ایران ثابت کرده است که مخالف هرگونه سلطه گری، مداخله و تهاجم خارجی است. است.

 

انتهای پیام/